Unutulmuş Bir Antibiyotik Türü, Dirençli Bakterilerle Savaşta İşe Yarayabilir

wildpixel/iStock

Yeni bir araştırmada eski bir antibiyotiğin, günümüzde giderek önemli hâle gelen ilaçlara dirençli bakteri sorununun çözümüne fayda sağlayabileceği yönünde bulgular elde edildi. Streptotrisin adlı bu antibiyotik seksen yıl kadar önce geliştirilmiş ancak kullanımdan kalktıktan sonra unutulmuştu.

Günümüzde bakterilere karşı kullanılan ilaçların yarısını, yaklaşık yüzyıl önce antibiyotiklerin yıldızının parladığı dönemde bulunan bileşiklerin çeşitlemeleri oluşturuyor. Bunlardan biri olan streptotrisin, 1940’larda izole edilmiş ve gram-negatif bakterilerin neden olduğu enfeksiyonların tedavisine yönelik potansiyeliyle dikkat çekmişti. Gram negatif bakteriler, gram-pozitif bakterilerden farklı olarak pek çok antibiyotiğin hedefi olan hücre duvarından yoksundur ve dolayısıyla hücre duvarını hedefleyen antibiyotiklerden etkilenmez. Bu yüzden de gram-negatif bakteriler üzerinde etkili olabilecek alternatif antibiyotikler geliştirmek, ilaç endüstrisinin aşmaya çalıştığı en büyük zorluklardan biri olageldi. Dünya Sağlık Örgütü, 2017 yılında ilaçlara dirençli en tehlikeli patojenlerin bir listesini yayımladı. Listedeki patojenlerin çoğunu gram-negatif bakteriler oluşturuyordu. Streptotrisinin kullanımı, gram-negatif bakterilere karşı potansiyeline rağmen insanlarda böbrek sağlığına yönelik toksik yan etkileri nedeniyle terk edildi ve unutulup gitti.

Şimdi Harvard Üniversitesinden Patolog James Kirby ve ekibi, bu unutulmuş antibiyotiğin, yeni adıyla ‘’norseotrisin’’in tıbbi potansiyelini araştırıyor. Gram-pozitif toprak bakterilerinin ürettiği doğal bir madde olan norseotrisin aslında "streptotrisin F (S-F)" ve "streptotrisin D (S-D)" gibi ayrı adları olan antibiyotiklerin bir karışımı.

Kirby ve ekibi, norseotrisinin ve S-D'nin laboratuvarda böbrek hücreleri üzerinde toksik etki gösterdiğini, S-F içinse bunun geçerli olmadığını kanıtladı. Bu bileşik, toksik olmayan konsantrasyonlarda bile gram-negatif bakterileri etkisiz hâle getirmekte hayli etkili. Farelerde yapılan deneylerde S-F'nin,, çok sayıda ilaca karşı dirençli olduğu bilinen bir bakteri suşunu (bir bakteri türünün belirli özellikteki alt tipleri) etkisiz hâle getirdiği, öte yandan ya hiç toksik etki göstermediği ya da asgari düzeyde toksisite gösterdiği belirlendi.

Streptotrisinin etki mekanizması henüz tam olarak bilinmese de gram- negatif bakterilerin protein sentez mekanizması üzerinde mevcut ilaçlardan farklı şekilde etkili olduğu düşünülüyor. Bu mekanizma çözülebilirse ilaç dirençli bakterilere yönelik yeni bir ilaç sınıfı geliştirilmesinin yolu açılabilir. Kirby ve ekibi şimdiden S-F gibi doğal streptotrisinleri, ilaç dirençli bakterilere karşı daha etkili hâle getirmenin yollarını araştırıyor.

Kaynaklar:

• https://www.sciencealert.com/forgotten-antibiotic-from-decades-past-could-be-a-superbug-killer
• Morgan, C. E. ve ark., "Streptothricin F is a bactericidal antibiotic effective against highly drug-resistant gram-negative bacteria that interacts with the 30S subunit of the 70S ribosome", PLOS Biology, Cilt 21, Sayı 5, Makale no: e3002091, 2023.