Skip to content Skip to navigation

Bilim Tarihinden Notlar - Eski Uygarlıklarda Gökyüzü

Prof. Dr. Hüseyin Gazi Topdemir
Aydın Arik/Anadolu Images

Diyarbakır’ın Çınar ilçesindeki Zerzevan Kalesi’nin bulunduğu alanda görüntülenen yıldızlar

Gökyüzü Arkeolojisi

İnsanın yeryüzünde ve göklerde olup bitenlere duyduğu ilgi, bilim etkinliğinin başlamasından çok öncesine dayanır. Okumanın ve yazmanın henüz söz konusu olmadığı zamanlarda insanların resim yoluyla iletişim kurduklarını, Fransa’daki Lascaux, İspanya’daki Altamira mağaralarında ve ülkemizdeki Göbeklitepe’de bulunan resimlerden ve kabartmalardan biliyoruz. Bu sanat eserlerinin bazılarında Güneş çiziminin ve Ay’ın evrelerinin tasvirlerinin yer alması, insanın 10.000 yıldan daha uzun bir süre önce gökyüzünde gördüklerine ilgi duyduğunu ve resmettiğini gösteriyor. İnsanın gökyüzü merakını gösteren ve yazılı olmayan kanıtlar, aslında sanılandan çok daha fazla. Bugün Avrupa’nın pek çok yerinde bulunan ve MÖ. 3500’lere tarihlenen ‘’megalit’’ denilen dev taş anıtların en ünlüsü olan Stonehenge, bunlardan sadece birisi. Gerçekte yapılış amacının ne olduğu kesin olarak bilinmese de bugün büyük ölçüde gök bilimiyle ilgili olduğu kabul ediliyor. Aynı kabul, gökyüzüne ilişkin birçok bilgiyi barındıran Mısır piramitleri için de dillendiriliyor. Bu kabullerin güvenilir olduğuna hiç şüphe yok. Çünkü günümüzde arkeolojik buluntulardan gökyüzü hakkında çıkarımlarda bulunmak, artık ‘’arkeoastronomi’’ olarak adlandırılan bir disiplin sayesinde mümkün...

Sözü edilen konuları bilimsel yaklaşımla ele alan arkeoastronomi, gözlem araçlarının gelişmesine koşut olarak, evren hakkındaki gözlemlerin kapsamının ve kalitesinin artması sonucunda oldukça ilerledi. Bu ilerlemeye bağlı olarak arkeoastronomi, edinilen bilgilere dayanarak megalitik anıtların en azından bazılarının bir tür gözlemevi olduğu iddialarını genel kabul görecek düzeye taşıdı. Öyle görünüyor ki insanlar, yazının keşfifififi öncesi dönemlerde bile gökyüzündeki olaylara büyük ilgi duymuş ve gök cisimlerinin hareketlerini incelemek için araçlar geliştirmiş.

Devamını okumak için TÜBİTAK Yayınlar web sitesini ziyaret ederek abone olabilirsiniz.

Yazar: 

Prof. Dr. Hüseyin Gazi Topdemir
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Felsefe Bölümü, Bilim Tarihi Anabilim Dalı