Simler Neden Her Yere Yapışır?

MamiGibbs/Getty Images

Çocukların sanat etkinliklerine yardımcı olan yetişkinler, simlerin ne kadar yapışkan ve başka yerlere yayılmaya meyilli bir materyal olduğunu ilk elden deneyimler. Yapıştıkları yerlerden temizlediklerini düşünseler bile saatler hatta günler sonra saçlarında, giysilerinde ve ev eşyalarında çok sayıda simle karşılaşabilirler. Simlerin bu özellikleri Van der Waals etkileşimleri, statik elektriklenme ve sürtünme kuvveti gibi fiziksel etkilerle açıklanabilir.

Simler, polietilen tereftalat adı verilen bir tür polimerin küçük ve ince tabakalar hâline getirilmesiyle elde edilir. Çeşitli boyutlarda üretilen sim tanelerinin üzerleri ince bir metal katmanla kaplanarak parlak olmaları sağlanır. Kimyasal yapıları ve küçük boyutları nedeniyle simler -yağlı, nemli ya da kuru- farklı özellikteki yüzeylere kolaylıkla tutunur.

Yüksüz atom ya da moleküller arasında mesafeye bağlı olarak ortaya çıkan zayıf itme ve çekme etkileşimleri Van der Waals kuvvetiyle açıklanır. Gekoların duvarda ya da tavanda rahatça gezinebilmesi, bazı yapışkan bantların yüzeylere sıkıca tutunması ve su moleküllerinin bazı maddelere doğru çekilmesi Van der Waals kuvvetleri sayesinde gerçekleşir.

Sim taneleri pürüzsüz, düz diskler gibi görünseler de yüzeylerinde mikro ölçekte girintiler ve çıkıntılar bulunur. Dolayısıyla üzerinde durdukları malzemenin molekülleriyle etkileşmek için yeterince geniş bir yüzey alanına sahiptirler. Sim tanelerini oluşturan moleküller elektriksel anlamda nötr olsalar da dipol özellikte olabilirler yani molekülün bir tarafı kısmi pozitif, diğer tarafı da kısmi negatif yüklenebilir. Su molekülleri de dipol yapıda olduğu için nemli insan cildine yaklaşan sim taneleri elektriksel etkileşim nedeniyle cilde doğru çekilir ve yapışır. Böylece belli açılardan bakıldığında farklı sim tanelerinin parladığı, ışıl ışıl bir cilde sahip olursunuz.

Sim taneleri Van der Waals kuvvetinin etkisiyle bir yüzeye tutunduğunda yüzeyle taneler arasında ayrıca statik sürtünme kuvveti oluşur. Bu, harekete karşı direnç anlamına gelen oldukça küçük bir kuvvettir. Ancak bu kuvvet, taneler çok hafif olduğundan temizlemek için gösterilen çabaya rağmen tanelerin bir bölümünün yüzeyde kalması için yeterlidir.

Sim tanelerini yapıştıkları yüzeyde tutan bir diğer etken statik elektriklenmedir. Taneler kumaş, deri ve kıl gibi görece kuru maddelere sürtünerek tutunduğunda yüzey ile aralarında elektron alışverişi gerçekleşir. Bunun sonucunda sim taneleri ve yüzey zıt yükle yüklendiklerinden aralarındaki elektrostatik çekim kuvvetinin etkisi ile bir arada tutunurlar.

Kaynaklar:

• britannica.com/science/van-der-Waals-forces
• livescience.com/54751-why-does-glitter-stick-to-everything.html
• mentalfloss.com/article/71034/15-shimmering-questions-about-glitter-answered