Güneş Döngüsü ve Dünya’ya Etkileri

Victor De Schwanberg / Science Photo Library

Güneş uzaktan bakıldığında hep aynı şekilde parlayan, hiç değişmeyen bir ısı ve ışık kaynağı gibi görünür. Oysa Güneş pek çok açıdan özellikle de manyetik olarak son derece dinamik bir yıldızdır. Bu dinamikliğin en belirgin göstergelerinden biri yaklaşık 11 yılda bir tekrarlayan Güneş döngüsüdür. Bu döngü süresince Güneş’in manyetik alanı düzenli olarak değişir, manyetik kutupları yer değiştirir ve yüzeyindeki leke sayısından patlama sıklığına kadar bu değişimin birçok belirtisi ortaya çıkar. Bir döngü başladığında Güneş en sakin dönemindedir ancak döngünün ortalarında en etkin hâline ulaşır. 2025 yılında da bu döngülerden birinin en etkin dönemini yaşıyoruz. Yani Güneş şu anda en hareketli zamanlarından birinde. Dolayısıyla Güneş lekeleri ve Güneş patlamaları en yüksek düzeyde. Bu durum büyük olasılıkla milyarlarca yıldır sürüyor olsa da Dünyamız ve özellikle de teknolojik altyapılarımız üzerindeki etkilerini yeni yeni anlıyoruz.

Güneş döngüsü, Güneş’in manyetik alanındaki düzenli değişimlerin bir sonucudur. Yaklaşık 11 yılda bir tamamlanan bir döngü, Güneş’in manyetik alanının şiddetinin giderek zayıflayıp kaybolduktan sonra kutuplarının yer değiştirmesiyle sona erer; manyetik kuzey kutbu güneyde, manyetik güney kutbu da kuzeyde ortaya çıkar. Bu süreç, Güneş’in iç yapısındaki plazma hareketlerinin ve kendi etrafındaki dönüşünün bir sonucudur. Yüzeyi düzgün bir küre gibi görünse de aslında Güneş, sürekli devinen ve adeta kaynayan bir plazmadır. Bu dinamik yapı, Güneş döngüsünün temel nedenlerinden biridir. Güneş katı bir cisim olmadığından, farklı bölgeleri farklı hızlarda döner. Ekvator bölgesi bir dönüşünü yaklaşık 25 günde tamamlarken, kutuplarda bu süre 35 güne kadar uzar.

Bir Güneş döngüsünün başlangıç evresinde Güneş’in yüzeyi görece sakindir, leke sayısı düşüktür ve patlamalar seyrek görülür. Ancak yıllar geçtikçe manyetik alanlar karmaşıklaşır, Güneş lekeleri artar, Güneş rüzgârları sıklaşır ve Güneş giderek daha etkin hâle gelir. Döngü sırasında etkinliğin zirveye ulaştığı evre Güneş maksimumu olarak isimlendirilir.

Yazar: