En Derin Kayaçların Sırrı Çözülüyor

4,5 milyar yıllık ömrüyle yerküre farklı yapıdaki tabakalardan oluşuyor: Katı yapıda demirden oluşan iç çekirdek, erimiş halde demir içeren dış çekirdek, kalın bir erimiş kayaç tabakası olan manto ve en dışta da kabuk yer alıyor.

Ortalama 3000 km kalınlığındaki manto tabakası, alt manto ve üst manto olmak üzere kendi içinde ikiye ayrılıyor. Çekirdeğin hemen dışında bulunan alt mantonun büyük bölümünün bridgmanite mineralinden oluştuğu biliniyor. Nobel Ödüllü ABD’li fizikçi Percy Bridgman’ın anısına, geçtiğimiz yıllarda bridgmanite olarak adlandırılan mineral bir meteorun içinde bulunmuştu. Meteor  Dünya’ya çarptığında, yeraltının derinliklerindekine benzer yüksek sıcaklık ve basınç koşulları oluşturmuş, yeryüzündeki bridgmanite örneği de ancak bu koşullar oluştuğu için elde edilebilmişti. Ancak mineralin yüksek sıcaklık ve basınçta nasıl davrandığı konusunda bugüne kadar bir bilgi yoktu.

Almanya’daki Bayreuth Üniversitesi’nden Leyla Ismailova ve çalışma arkadaşlarının Science Advances’ta yayımlanan çalışması ise bu konuya açıklık getirdi. Çok sayıda bridgmanite kristalini 120 GPa (Ciga paskal) ve 3000 °K (yaklaşık 2727 °C) gibi yüksek basınç ve sıcaklık altında parçalara ayıran ekip, bridgmanite mineralinin kristal yapısının bu koşullar altında dahi değişmediğini gözlemledi.

Bridgmanite adlı mineralin nasıl davrandığının, jeofizikçilere yerküreyi oluşturan tabakaların nasıl hareket ettiği ve manyetik alanımızı nasıl oluşturduğu konusunda fikir vereceği düşünülüyor.