Doğanın En Verimli Takım Oyuncuları Olan Karıncalar

Dr. Chris Reid, Macquarie Üniversitesi

İnsanlarda ve birçok hayvanda takım çalışması sırasında ekip büyüdükçe bireysel çabanın düştüğü bilinir. Bu olgu, 19. yüzyılda Fransız mühendis Max Ringelmann’ın tanımladığı Ringelmann etkisi ile açıklanır. Ringelmann, halat çekme deneylerinde grup büyüdükçe ipe uygulanan toplam kuvvetin arttığını ama kişi başına düşen bireysel çabanın azaldığını tespit etmişti. Nedeni ise büyük gruplarda koordinasyonun zorlaşması ve sorumluluk hissi azaldığında bireylerin daha az çaba göstermesi ile açıklanır.

Hindistan’dan Kuzey Avustralya’ya kadar uzanan geniş bir bölgede yaşayan weaver karıncaları ise bu eğilimi bozuyor. Weaver karıncaları yuva yapmak için ağaçlardaki canlı yaprakları birbirine çekip larva ipeğiyle birleştiriyor. Bu sırada birbirlerine tutunarak “çekme zincirleri” oluşturuyor. Her karınca, önündekinin karnını çenesiyle kavrıyor ve hep birlikte yaprağı katlamak için çalışıyorlar. Macquarie Üniversitesinden Chris Reid ve ekibi, bu karıncaların çekme zincirleri oluştururken uyguladıkları kuvveti ölçmek için onlara gerçek yaprak yerine yapay kâğıt yapraklar verip ucuna hassas bir kuvvet ölçer bağladı. Ekipteki karınca sayısına bağlı olarak toplam ve bireysel kuvvet sürekli kaydedildi. Beklenti, Ringelmann etkisi gereği uygulanan bireysel kuvvetin azalmasıydı. Ancak sonuçlar tam tersini gösterdi: Tek bir karınca, kendi ağırlığının yaklaşık 60 katı kuvvet uygulayabilirken 15 karıncadan oluşan ekipte bu değer 100 katı aştı. Yani ekip büyüdükçe bireysel verim neredeyse iki katına çıktı.

Araştırmacılar bu süper verimliliğin sırrının iş bölümünde olduğunu buldu. Zincirin arkasındaki karıncalar, bacaklarını gererek pasif direnç sağlıyor ve yere sıkıca tutunuyor, öndekiler ise aktif olarak çekiyor. Böylece “kuvvet mandalı” denen bir mekanizma oluşuyor. Bu mekanizma sayesinde kayma engelleniyor, kuvvet zincir boyunca aktarılıyor ve her bir birey en yüksek performansına ulaşabiliyor. Üstelik weaver karıncalarının yere tutunma kuvveti, diğer karınca türlerinden oldukça fazla.

Bu keşif, karmaşık görevleri yerine getirebilen, tek bir robota göre daha basit yapıda ve birlikte hareket kabiliyetine sahip olan sürü robot teknolojileri için ilham kaynağı olma potansiyeline sahip. Karıncaların stratejilerini taklit eden robotlar, yalnızca Ringelmann etkisini aşmakla kalmayıp ekip hâlindeyken bireysel performanslarını da artırabilir.

Kaynaklar:

• https://doi.org/10.1016/j.cub.2025.07.038