Gökkuşağı Karidesinin Olağanüstü Görme Sistemi

scubaluna/iStock

Okyanus tabanında yaşayan gökkuşağı karidesi (Odontodaktilus scyllarus) insanlara göre çok daha karmaşık bir görme donanımına sahip.  Gözlerinde 12 ila 16 arasında değişen sayıda fotoreseptör bulunan bu canlılar yalnızca görünür ışık değil, morötesi ve kızılötesi dalga boyları da algılanabilir. 

İnsan gözü, retinadaki üç tip fotoreseptör hücresi sayesinde kırmızı, yeşil ve mavi ışığa duyarlıdır. Bu üç temel algı mekanizması, beynin işleyişiyle birleştiğinde yaklaşık bir milyon farklı rengin ayırt edilmesine olanak tanır. Ancak okyanus tabanında yaşayan gökkuşağı karidesi, diğer adıyla mantis karidesi (Odontodaktilus scyllarus) çok daha karmaşık bir görme donanımına sahip. Bu canlıların gözlerinde 12 ila 16 arasında değişen sayıda fotoreseptör (ışığı algılayarak beyne görsel sinyaller gönderen ve böylece görme sürecinin temelini oluşturan özel hücreler) bulunur. Bu sayede yalnızca görünür ışık değil, morötesi ve kızılötesi dalga boyları da algılanabilir. Ayrıca bu canlılar ışığın sadece şiddetine değil, titreşim yönüne yani polarizasyonuna da duyarlıdır. Hatta insan gözünün hiç algılayamadığı dairesel polarize ışığı bile seçebilecek hassasiyete sahiptirler.

Bu gelişmiş görme yeteneği, mantis karidesine hem yaşadığı ortamda hem de sosyal davranışlarında önemli avantajlar sunar. Avlarını çok daha keskin bir görüşle seçip yakalayabilir, bulanık ya da ışığın az ulaştığı sularda yönünü kolaylıkla bulabilir ve kendi türünden bireylerle iletişim kurarken son derece karmaşık görsel sinyallerden yararlanabilir. Yine de sahip olduğu fotoreseptörlerin çeşitliliğine karşın mantis karidesinin insanlardan daha fazla rengi ayırt edemediği görülmüş. Bunun temel nedeni görme sisteminin işleyişindeki farklılık. İnsanlarda renk algısı, gözlerden gelen bilgilerin beyinde işlenmesiyle oluşuyor. Oysa mantis karidesinin gözleri bu bilgiyi doğrudan işleyebiliyor ve canlının çok hızlı tepki vermesini sağlıyor. Böylece renk ayrıntıları bir ölçüde kaybolsa da tepki süresi büyük ölçüde kısalıyor. Bu canlıların avına yönelirken milisaniyeler içinde harekete geçebilmesi, görsel bilginin olağanüstü bir hızda işlenebilmesinin en dikkat çekici sonucu.