Bilim Tarihinden Notlar - Fârâbî’nin Bilimsel Çalışmaları I

johan10/iStock

Fârâbî, çok yönlü bir bilim ve fikir insanıdır. Doğu ve Batı toplumlarına bilimin ve felsefenin evrensel değerini yeniden hatırlatmış ve bu yüzden düşünce tarihine Aristoteles’ten sonra Muallim-i Sânî yani İkinci Bilge olarak geçmeyi başarmıştır. Türk felsefesinin ve klasik dönem İslam felsefesinin kurucusu olan Fârabî, modern Batı felsefesinin ortaya çıkışında etkisi olan düşünürlerden biridir. Özellikle Antik Yunan felsefesinin İslam dünyasına aktarılmasında önemli bir rolü vardır. Ayrıca klasik mantık anlayışının İslam dünyasında sistematik bir disiplin hâline gelmesinde olağanüstü katkıları olmuştur. İlk ayrıntılı evren tasarımının geliştiricisi, bilgelik ve adalet düşüncesine dayalı siyaset felsefesinin de kurucusudur.

Tam künyesi Ebû Nasr Muhammed İbn Muhammed İbn Turhan İbn Uzluk el-Fârâbî el-Türkî olan Fârâbî, Türkistan’ın Fârâb kentinde (bugün Kazakistan sınırları içinde yer alan tarihi Otrar şehrinin eski adı) 870 yılında doğdu. Batı’da ilk olarak Orta Çağ döneminde, adının Latince söylenişi olan Alfarabius olarak tanındı. Öğreniminin önemli bir kısmını doğduğu coğrafyada tamamladıktan sonra felsefe, mantık ve diğer bilim dallarındaki yetkinliğini daha ileri düzeye taşımak üzere yaşadığı dönemdeki bilgelik merkezlerine doğru yolculuğa çıktı. Buhara’dan başlayarak Semerkant, Merv ve Belh gibi Türk kültür dünyasının önemli bilim ve eğitim merkezlerini ziyaret ettikten sonra Bağdat’a ulaştı. Yolculuğu boyunca dönemin saygın bilim ve fikir insanlarının toplantılarına katılarak hem düşünce yapısını derinleştirdi hem de bilgi dağarcığını geliştirdi. Eserlerinin büyük kısmını Bağdat’ta kaldığı süre boyunca kaleme aldı. Daha sonra Halep ve Şam’a gitti. Kahire’de kısa bir süre kaldıktan sonra tekrar Şam’a döndü. Şam’da 950 yılında öldü ve devlet töreniyle toprağa verildi.

Yazar: