Evrene Açılan Yeni Pencere Rubin Gözlemevi

Rubin Gözlemevi

Şili’deki Cerro Pachón Dağı’nın zirvesinde bulunan Rubin Gözlemevi 2025 yılının haziran ayında ilk ışığını aldı. Çok geniş görüş alanı, son derece hassas ve yüksek çözünürlükteki kamerası ve veri toplama hızı bu teleskobu benzersiz kılan bazı özellikleri. Bu teleskopla yapılan gözlemler hiç kuşkusuz önümüzdeki yıllarda çok önemli keşifleri de beraberinde getirecek.

Rubin Gözlemevi’nde yer alan teleskop 1990’larda tasarlanmaya başlandı. O zamanlar Büyük Sinoptik Tarama Teleskobu (Large Synoptic Survey Telescope) adı verilen teleskobu fikren öne süren bilim insanlarının amacı, doğrudan göremediğimiz ancak gök adalar üzerindeki kütle çekimsel etkilerinden varlığını tahmin ettiğimiz karanlık madde hakkında daha fazla bilgi edinmekti. Bu etkiler, özellikle evrenin büyük ölçekli yapısında kendini gösterdiği için bilim insanları, çok geniş bir görüş alanına sahip, gökyüzünün tamamını sadece birkaç gün içinde tarayabilecek kadar hızlı ve çok sönük cisimleri bile görebilecek bir teleskop öngördü.

Teleskobun tasarımı ilerledikçe bu olağanüstü teleskobun yalnızca karanlık madde değil, astronomi ve astrofizikte sayısız alana katkıda bulunabileceği fark edildi. 2007 yılında teleskopun 8,4 metrelik birincil aynasının üretimine başlandı. Bu ayna, teleskopa gelen ışıkla ilk temas eden yüzey olan birincil ayna ile ikincil aynadan gelen ışığın alan ve detektöre yansıtan optik bileşen olan üçüncül aynanın aynı cam yapı üzerinde birleştirildiği, türünün ilk örneği bir tasarımdı.

Teleskop, 2010 yılında ABD Ulusal Akademileri’nin on yılda bir yayımladığı öncelik raporunda yer tabanlı gök bilim araştırmalarının en önemli projesi seçildi. Bu sayede ABD Ulusal Bilim Vakfı (NSF) ve Enerji Bakanlığı Bilim Ofisinden fon desteği sağlandı. Gözlemevinin inşaatı 2015 yılında başladı. Aynı yıl, California’daki Ulusal Hızlandırıcı Laboratuvarı’nda teleskobun en kritik bileşeni olan 3.200 megapiksellik, günümüzün en yüksek çözünürlüklü kamerasının geliştirilmesine başlandı. 2019 yılında inşa süreci tamamlanmakta olan gözlemevine ABD Kongresi tarafından resmen Vera C. Rubin Gözlemevi adı verildi.

Bu ad, karanlık madde konusundaki çığır açıcı araştırmalarıyla astrofizik alanına büyük katkı sağlayan ABD’li astronom Vera Rubin’in onuruna verildi. Gözlemevinin 10 yıl sürecek kapsamlı tarama projesine de “Uzay ve Zamanın Miras Taraması”anlamına gelen Legacy Survey of Space and Time (LSST) adlandırıldı. 2024 yılında, gözlemevinde yer alan teleskoba Simonyi Tarama Teleskobu adı verildi.