Geçirdiği kazada sol gözü de dâhil olmak üzere yüzünün sol tarafının büyük bölümünü kaybeden Aaron James isimli hastaya 2023 yılında ilk tam göz ve yüz nakli yapılmıştı. Şimdi, nakledilen gözün hem sağlıklı olduğu hem de retinasının ışığa tepki verebildiği haberi geldi.
Yapay zekânın iki farklı alanda Nobel kazanması, bu teknolojinin bilimsel ve toplumsal etkisinin büyüklüğünü gösteriyor.
Bilim ve Teknik dergisi Düşünme Kulesi köşesinde Ağustosl 2024 yayımlanan Kropki oyunu ödüllü sorusunun çözümü açıklandı ve doğru çözenler belli oldu.
Bilim ve Teknik dergisi Ayın Sorusu köşesinde Ağustos 2024 yayımlanan Cücelerin Külahlarının İki Renge Boyanması sorusunun çözümü açıklandı ve doğru çözenler belli oldu.
Bir gazın üzerine lazer ışığı düşürüldüğünde enerji kaybedip soğumasını değil, enerji kazanıp ısınmasını beklersiniz. Ancak özel olarak hazırlanmış düzeneklerde lazer ışınları kullanılarak gazların sıcaklığını neredeyse mutlak sıfıra kadar düşürmek de mümkün.
Uzun süreler boyunca güneş ışığının daha yüksek enerjili morötesi fotonlarına maruz kalmak, malzemelere renk özelliklerini kazandıran kromofor moleküllerindeki kimyasal bağları etkileyebilir.
Su içerisinde çözünen maddeler suyun donma noktasını düşürür. Örneğin, herhangi bir balığın vücudundaki çözünmüş maddeler, vücut sıvılarındaki suyun donma noktasını -0,9 °C’a kadar düşürebilir. Oysa kutup denizlerinin sıcaklığı ortalama -1,8 °C civarındadır ve normal bir balığın kutup denizlerinde donması beklenir. Ancak kutup bölgelerindeki deniz suyunda çözünmüş tuz miktarı, balık vücudundaki çözünmüş madde miktarının iki katı civarında olduğu için donma noktası -1,9 °C’a kadar düşer.
Kutup bölgelerinde yaşayan balıklar sahip oldukları özel proteinler sayesinde yaşama tutunur. Örneğin, Antarktika’yı çevreleyen Güney Okyanusu’nun sığ sularında; yüzeydeki deniz buzuyla deniz tabanında büyüyen buz kristalleri arasında yaşayan Notothenioidei alt ailesine ait bazı balık türleri, antifriz proteinleri (AFP) adı verilen özel moleküller yardımıyla donmamayı başarır. Normal şartlarda bu balıkların yuttukları buzlu deniz suyu yüzünden vücutlarına giren mikroskobik buz kristallerinin büyümesi beklenir. Keskin çıkıntılara sahip buz kristalleri tüm dokular için tehlike oluşturur. Ancak antifriz proteinleri, buz kristallerinin yüzeylerine tutunarak çevredeki su moleküllerinin kristale katılmasını engeller.
Bu sayede buz kristallerinin büyümesinin önüne geçilir. Bilim insanları, proteinler sayesinde dizginlenerek mikroskobik boyutta tutulan kristallerin etkisiz hâle getirilmesi için dalağa gönderildiğini düşünüyor.
Antifriz proteinleri kutuplarda yaşayan balıkların vücutlarında donma noktasını, okyanus suyunun donma noktasının neredeyse 1 °C altına, -2,7 °C’a çekerek dondurucu sularda güvenle yaşamalarını sağlıyor. Bu proteinlerden yola çıkılarak üretilen donma engelleyici (antifriz) maddelerin, aynı derişimdeki geleneksel antifrizlere kıyasla 300 kata kadar daha etkin olduğu belirtiliyor. Bazı dondurma üreticileri, buzlukta bekleyen dondurmalarda buz kristallerinin büyümesiyle oluşan nahoş görüntünün önüne geçmek için balıklardaki antifriz proteinlerinin benzerlerini kullanmaya başladı bile. Yakın gelecekte nakil için bekletilen organlarda da bu proteinlerden faydalanılacağı düşünülüyor.
Kaynaklar:
TÜBİTAK Remzi Oğuz Arık Mahallesi Tunus Cad. No: 80 06540 Kavaklıdere Çankaya/ANKARA
E-Posta: bteknik@tubitak.gov.tr
yayinlar.tubitak.gov.tr
E-Posta: abone@tubitak.gov.tr
