En Hızlı Yılan Hangisi?

Ok uçlu engerek yılanı (Bitis nasicornis)

Bir yılanın saldırısı doğanın en hızlı ve en etkileyici hareketlerinden biridir. Zehirli bir yılan, yarım saniyeden kısa bir sürede bulunduğu yerden fırlayıp avına hamle yapar, avının derisini delip zehrini aktarır ve hemen geri çekilir. Fotoğraf teknolojisindeki gelişmeler ve yüksek hızlı kameralar sayesinde yılanların saldırı anının ve ölümcül hamlelerinin ayrıntılarını gözlemlemek artık mümkün.

1950’lerde elektronik flaş tekniğinin kullanıldığı yüksek hızlı çekimlerle başlayan bu tür gözlem çalışmaları daha sonra yüksek hızlı çekim yapabilen film kameralarının devreye girmesiyle hareketli olarak görüntülenebildi. Uzun yıllar boyunca araştırmalar bazı engerek türlerine -örneğin çıngıraklı yılan (Crotalus), pamuk ağızlı yılan (Agkistrodon), engerek yılanı (Vipera), pofuduk engerek (Bitis) ve mızrak başlı yılan (Bothrops)- odaklandığı için bu grubun doğadaki en hızlı yılanlar olduğu düşünülüyordu. Ancak son yıllarda yapılan çalışmalar, kobra ve bazı zehirsiz yılan türlerinin de avlanırken benzer hızlara ulaşabildiğini gösteriyor.

Journal of Experimental Biology dergisinde ekim ayında yayımlanan yeni bir araştırma, 36 zehirli yılanın saldırı hızlarını karşılaştırarak bu alandaki en kapsamlı çalışmalardan biri oldu. Araştırmada 31 engerek (Viperidae), 4 kobra (Elapidae) ve 1 zehirsiz yılan (Colubridae) incelendi. Paris’teki Venomworld adlı merkezde yapılan deneylerde yılanlar, balistik jelden yapılmış sahte avlara saldırmaya teşvik edildi. Jelatin ve sudan oluşan bu saydam madde, laboratuvar ortamında canlı kas dokusunun yoğunluğunu ve esneklik davranışını güvenli biçimde taklit etmek için kullanılıyor. Saniyede 1.000 kare kaydedebilen iki yüksek hızlı kamera sayesinde hem saldırıların hızı hem de yılanların hareket biçimleri üç boyutlu olarak analiz edildi.

Sonuçlar, engereklerin hâlâ doğanın en hızlı saldırganları olduğunu gösterdi. Meksika’dan Güney Amerika’ya kadar uzanan bölgede yaşayan Bothrops asper türündeki yılan, saniyede 3,5 metre hızla saldırarak en hızlı yılan seçildi. Boynuzlu çukur engereği (Protobothrops cornutus) ve küt burunlu engerek (Macrovipera lebetina) ise saniyede 3,3 metre hıza ulaştı. Elapidae familyasından pürüzlü pullu ölüm engereği (Acanthophis rugosus) saniyede 2,2 metrelik hızıyla bazı engerek türleriyle yarıştı. Zehirsiz mangrov yılanı (Boiga dendrophila) ise 1,8 metrelik hızıyla daha yavaştı.

Kameralar yalnızca hızdaki değil, saldırı tarzlarındaki farklılıkları da ortaya koydu. Engerekler tek ama hızlı ve akıcı bir hamleyle zehrini aktarırken kobralar avlarını birkaç kez ısırıp sıkarak etkisiz hâle getiriyor. Colubridae familyasındaki yılanlar ise saldırı sırasında dişleriyle deride uzun kesikler açıyor.

Araştırma ekibinden Alistair Evans, memelilerin bir saldırıya genellikle 60 ila 400 milisaniyede tepki verdiğini bu nedenle engereklerin olağanüstü hızının avını yakalamada hayati rol oynadığını vurguluyor. Evans’a göre büyük yılanlar, tıpkı kısa mesafe koşularında hızla ivme kazanan sprinter atletler gibi daha kısa sürede yüksek güç üretebilen kaslara sahip oldukları için daha hızlı hareket edebiliyor.

Bugün engerekler hâlâ doğanın “ölümcül sprinterleri” olarak anılıyor. Ancak bilim insanları, henüz incelenmemiş kobra ve zehirsiz yılan türleri arasında da bu hıza yaklaşabilecek yeni türlerin gizli olabileceğini düşünüyor.

Kaynaklar:

• https://doi.org/10.1242/jeb.250347