Geçirdiği kazada sol gözü de dâhil olmak üzere yüzünün sol tarafının büyük bölümünü kaybeden Aaron James isimli hastaya 2023 yılında ilk tam göz ve yüz nakli yapılmıştı. Şimdi, nakledilen gözün hem sağlıklı olduğu hem de retinasının ışığa tepki verebildiği haberi geldi.
Yapay zekânın iki farklı alanda Nobel kazanması, bu teknolojinin bilimsel ve toplumsal etkisinin büyüklüğünü gösteriyor.
Bilim ve Teknik dergisi Düşünme Kulesi köşesinde Ağustosl 2024 yayımlanan Kropki oyunu ödüllü sorusunun çözümü açıklandı ve doğru çözenler belli oldu.
Bilim ve Teknik dergisi Ayın Sorusu köşesinde Ağustos 2024 yayımlanan Cücelerin Külahlarının İki Renge Boyanması sorusunun çözümü açıklandı ve doğru çözenler belli oldu.
Bir gazın üzerine lazer ışığı düşürüldüğünde enerji kaybedip soğumasını değil, enerji kazanıp ısınmasını beklersiniz. Ancak özel olarak hazırlanmış düzeneklerde lazer ışınları kullanılarak gazların sıcaklığını neredeyse mutlak sıfıra kadar düşürmek de mümkün.
Uzun süreler boyunca güneş ışığının daha yüksek enerjili morötesi fotonlarına maruz kalmak, malzemelere renk özelliklerini kazandıran kromofor moleküllerindeki kimyasal bağları etkileyebilir.
“Ağır metal” kavramı üzerinde uzlaşılmış bir tanım bulunmuyor. Örneğin; ekolojide besinlerdeki toksik birikimi ve çevreye zararlı kimyasalları ifade etmek için kullanılan bu kavram, metalürjide bir yoğunluk kategorisi olarak değerlendirilebiliyor. Fizikte ise elementler atom numaralarına göre ağır metal olarak ifade edilebiliyor. Kimya ve biyolojide sınıflandırma maddelerin kimyasal davranışına göre yapılabiliyor. Gündelik kullanımdaysa ağır metal kavramı genelde zehirli ya da sağlığa zararlı maddeler anlamıyla karşımıza çıkıyor. Birçok bilimsel yayında ağır metaller, yoğunluğu 5 g/cm3ün üzerindeki metal ve yarı metalleri içerecek biçimde tanımlansa da tüm bu sınıflandırma farklılıkları anlamlı bir kesişim kümesi oluşturmaya engel oluyor. Bu yüzden Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (International Union of Pure and Applied Chemistry IUPAC) yayımladığı bir raporda ağır metal kavramını “anlamsız ve yanıltıcı” olarak değerlendiriyor. IUPAC’ın bu ifadesini değerlendirmek için çeşitli branşlarda ağır metal olarak tanımlanan rastgele seçilmiş birkaç metalin insan sağlığı üzerindeki etkilerine bakabiliriz.
Yaygın kullanımdaki olumsuz anlamı hiç hak etmeyen bir metalle başlayabiliriz: demir. Oksijenin vücut dokularımıza taşınması, alyuvarlarımızda bulunan hemoglobin proteininde bulunan hem adlı molekül sayesinde gerçekleşir. Bu da hem molekülünün merkezindeki demir atomunun oksijen molekülüne bağlanmasıyla mümkün olur. Bir diğer ağır metal olan altınsa oldukça kararlı bir elementtir. Yani genelde diğer maddelerle tepkimeye girmez. Bu özelliği sayesinde vücudumuzdaki dokularla herhangi bir şekilde etkileşmeden sistemimizi terk eder.
Öte yandan, bazı ağır metallere atfedilen sağlığı olumsuz etkileme yakıştırması da temelsiz değildir. Örneğin kurşun atomları, beynimizdeki nöronların birbirlerine ilettiği sinyalleri engelleyebilir ya da gerekmeyen durumlarda sinyal iletilmesine neden olabilir. Bu da beynin veri işlemesinde zorluklara ve davranışlarımızda çeşitli değişikliklere yol açabilir. Cıva elementinin de bazı formları merkezi sinir sistemimizde birikerek ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilir. Bununla birlikte, bu metaller vücudumuzda belirli düzeylere kadar tolere edilebilir.
Örneklerden de anlaşılabileceği üzere, farklı tanımlamaların birçoğunda ağır metal sınıfına dâhil edilebilecek bu maddeler; insan vücudu için vazgeçilmez, etkisiz ve tehlikeli ekseninde geniş bir yelpazede bulunabiliyor. Bu yüzden, ağır metallerin sağlık üzerindeki etkisi hakkında bir yargıda bulunmadan önce hangi bilim alanında bahsi geçtiği ve dozu hakkında bilgi sahibi olmak gerekiyor.
Kaynaklar:
TÜBİTAK Remzi Oğuz Arık Mahallesi Tunus Cad. No: 80 06540 Kavaklıdere Çankaya/ANKARA
E-Posta: bteknik@tubitak.gov.tr
yayinlar.tubitak.gov.tr
E-Posta: abone@tubitak.gov.tr
