Gökyüzü - Kasım 2017

ClaudioVentrella/iStock

Kasım’da Gezegenler ve Ay

Merkür: Güneş’ten fazla uzaklaşmasa da kısa sürelerle ay sonuna doğru batı ufkunda gözlenebilecek. Ancak bunun için gözlem yerinin yüksek, ufkun temiz olması gerekiyor.

Venüs: Güneş’e yakın konumda olduğundan gezegeni bu ay görmek mümkün olmayacak.

Mars: Sabahları doğu ufkunun hâkim gezegeni olan Mars’ın gözlem süresi uzuyor. 26 Kasım’da gün doğumundan önce Başak Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Spika ile yakın görünecek olan gezegene ayın sonuna doğru Jüpiter de eşlik etmeye başlayacak.

Jüpiter: Ayın ortalarına kadar Güneş’e yakın konumda olan gezegen, ayın ikinci yarısından itibaren Güneş’ten uzaklaşacak. Gezegen gün doğumundan önce doğu ufkunda Venüs’le yan yana olacak. Ay sonuna doğru Venüs Jüpiter’den uzaklaşacak. Günler ilerledikçe Jüpiter’in gözlem süresi uzayacak.

Satürn: Güneş’e giderek yaklaşan gezegen ayın ilk yarısında gün batımından sonra kısa sürelerle gözlenebilecek. Ayın ikinci yarısından itibaren Güneş’e iyice yakınlaşmış olacağından gözlenemeyecek.

Ay: 4 Kasım’da dolunay, 11 Kasım’da sondördün, 18 Kasım’da yeniay ve 26 Kasım’da ilkdördün evrelerinde olacak.

Türk Astrofizikçiler Nötron Yıldızında Önemli Bir Kayma Keşfetti

ESA

ODTÜ Fizik Bölümü’nden Prof. Dr. Altan Baykal ve araştırma ekibinden Muhammed Miraç Serim, Dr. Şeyda Şahiner, Danjela Çerri-Serim ve Başkent Üniversitesi’nden Prof. Dr. Sıtkı Çağdaş İnam, Kraliyet Gökbilim Topluluğu’nun (Royal Astronomy Society) yayın organlarından biri olan Monthly Notices dergisinde yayımladıkları makalede yaptıkları keşif hakkında bilgi verdiler. Yıldızların yaşamlarının son aşamasında oluşan cisimlerden biri olan atarcalar, düzenli aralıklarla dönerek enerji saçan özel nötron yıldızlarıdır. Atarcalara evrilen yıldızların çoğu yaşamlarını süpernova patlamaları ile sonlandıran çok yüksek kütleli yıldızlardır. Bu tür bir patlama sonrasında, yıldızın bulunduğu bölgeden arta kalan yüksek kütleli ve sıkışmış yapının içinde nötron yıldızı, beyaz cüce, kara delik gibi cisimler oluşabilir. Eğer bir nötron yıldızının manyetik alanı varsa çok yüksek hızda dönmeye başlar.

Bu sırada çok uzaktan (örneğin Dünya’dan) görülebilen çok yüksek enerjili ışınlar saçar. Bu bakımdan atarcalar evrenin deniz fenerleri gibidir. Çoğu atarca son derece düzenli aralıklarla döndüğü için evrendeki en düzenli gökcisimleri olarak bilinirler. Fakat bazı atarca türlerinde düzensizlikler görülür. Bu düzensizliklere de aksama denir. Keşfin yapıldığı SXP 1062 de bu tür kayma görülen bir X-ışını atarcası. Samanyolu Gökadası’na komşu bir uydu cüce gökada olan Küçük Magellan Bulutu, 200.000 ışık yılı ile bize en yakın gökadalardan biridir.

Makalenin ana yazarı, ODTÜ Fizik Bölümü Astrofizik Anabilim Dalında Prof. Dr. Altan Baykal’ın danışmanlığında doktora çalışması yapan Muhammed Meriç Serim bu atarcanın, SXP 1062’yi oluşturan süpernova kalıntısının hemen yanında bulunduğu için özellikle ilgi çekici olduğunu söylüyor. Makalenin yine ODTÜ’den bir başka yazarı Dr. Şeyda Şahiner de atarcadaki kayma sırasında frekans değerlerinde gözlemlenen bu ufak yükselmenin çok önemli olduğunu ekliyor. Türk astrofizik camiası için hayli önemli olan bu çalışma, özellikle atarcalar hakkında ülkemizde yapılabilecek yeni keşiflere öncülük edebilir.

Ayın Gök Olayları

01 Kasım Venüs ve Spika gün doğumunda doğu ufkunda yakın görünümde
06 Kasım Ay, yerberi (Dünya’ya en yakın) konumunda (368.375 km)
06 Kasım Ay ve Aldebaran yakın görünümde 11 Kasım Ay ve Regulus gece yarısından sonra yakın görünümde
15 Kasım Ay ve Mars gün doğumunda doğuda yakın görünümde
21 Kasım Ay, yeröte (Dünya’ya en uzak) konumunda (406.130 km)
24 Kasım Merkür en büyük doğu uzanımında (22°)
28 Kasım Mars ve Spika gün doğumunda doğuda çok yakın görünümde

Kaynaklar:

• https://www.ras.org.uk/news-and-press/3041-accretion-powered-pulsar-revealsunique-timing-glitch
• https://academic.oup.com/mnras/article-abstract/471/4/4982/3964557/Discovery-ofa-glitch-in-the-accretion-powered