Satranç- Şubat 2025

Kubra Cavus/iStock

2025 yılına yeni bir dünya satranç şampiyonu ile girdik. Son dünya satranç şampiyonluğu maçı, şampiyonluğu elinde bulunduran Çinli Ding Liren ile Hintli Gukesh Dommaraju arasında, 25 Kasım - 12 Aralık 2024 tarihleri arasında Singapur’da oynandı. Maçın on dördüncü oyunu başladığında her iki oyuncu da üçer oyun kazanmıştı ve skor 6,5-6,5 yani berabereydi. Ancak ne olduysa bu son oyunda oldu. Liren inanılmaz bir hata, daha doğrusu “gaf” yaparak yenildi ve adeta şampiyonluğu rakibine hediye etti. Böylece, 18 yaşında olan Dommaraju, tarihte en genç yaşta dünya satranç şampiyonu olan oyuncu ünvanını kazandı.

Bizi bu yazıyı yazmaya iten de işte bu son oyun oldu. Arada bir de olsa en üst düzeydeki oyuncular, hatta şampiyonlar bile “Amaurosis Schacchistica” (satranç körlüğü) hastalığına yakalanabiliyor ve İngilizce’de “blunder” olarak nitelendirilen bazı hatalar yapabiliyorlar. Bu yazımızda bu hatalardan birkaç örnek vereceğiz. Şimdi Liren-Dommaraju oyununa dönelim ve bu oyunun dramatik bitişini hep birlikte inceleyelim (Diyagram 1).

Diyagram 1

Ding Liren - Gukesh Dommaraju

Dünya Satranç Şampiyonluğu Maçı

Singapur, 2024

On dördüncü oyun

Sıra beyazda.

Oyun şöyle devam etti:

55.    Kf2??

İşte “milyon dolarlık” hata! Liren burada kaleleri değişmeyi teklif ediyor. Normal şartlar altında bu değişimin beraberliği garanti etmesi gerekirdi ama fillerin tahtada kalması şartıyla!

55…Kxf2

Dommaraju teklifi seve seve kabul ediyor.

56.    Şxf2 Fe5!!

Öyle görünüyor ki Liren, kendi filinin köşede durduğunu ve filleri kırışmaktan kaçınamayacağını gözden kaçırmıştı.

57.    Fxd5 Şxd5 58. Şe3 Şe5 ve Liren burada oyunu terk etti.

Bir dünya şampiyonluğu maçında böyle bir hata ilk kez olmuyor.

1892’de Havana’da Avusturyalı Wilhelm Steinitz ve Rus Mikhail Chigorin arasında oynanan şampiyonluk maçının 23. oyunu da böyle bir hataya sahne olmuştu (Diyagram 2).

Diyagram 2

Mikhail Chigorin - Wilhelm Steinitz

Dünya Satranç Şampiyonluğu Maçı

Havana, 1892

Hamle beyazda.

Aslında burada beyazlarla oynayan Chigorin, oyunu kazanmış görünüyor. Bir alet fazlası var ve basitçe 32. Kxb7 oynayabilir ve bir piyon kazanarak maddi avantajını pekiştirebilirdi. Şimdi siyah 32…Kxd5 oynayamaz çünkü 33. Axf4 var: At, iki kaleyi birden tehdit eder (çatal). Ancak o sırada ne düşündü bilinmez, Chigorin 32. Fb4?? oynadı ve h2 karesini korumasız bıraktı. Bunun ardından da oyun (ve şampiyonluk maçı) şimşek hızıyla bitiverdi: 32…Kxh2+ ve terk! Çünkü 33. Şg1 oynarsa 33…Kdg2# ile mat olur. Şampiyonluk maçına çıkan bir oyuncunun iki hamlede matı gözden kaçırması inanması zor bir durum gibi olsa da bazen bu tür gaflar yaşanabiliyor. Sonuçta şampiyonlar ve şampiyonluk adayları da insan! Yorgunluk ve stres, bir noktadan sonra etkisini göstermeye başlayabiliyor ve nadir de olsa oyuncuların bu tür hatalar yapmasına neden olabiliyor.

Dünya şampiyonlarının yaptıkları hatalara Magnus Carsen-Merab Gagunashvili karşılaşmasında Carlsen’in bir hamlede matı göremeyerek mat olmasını ve Kramnik’in Fritz isimlibilgisayar programıyla oynadığı oyunda bir hamlede matı kaçırmasını da ekleyebiliriz. Taktiğin, uyanıklığın ne kadar önemli olduğunu ve satrancın en üst düzey oyuncular için dahi ne kadar tehlikelerle dolu olduğunu gösteren daha öğretici bir örnek görelim. Kahramanımız yine efsanevi bir oyuncu: 1975-1985 yılları arasında dünya satranç şampiyonluğu ünvanını taşıyan Anatoly Karpov!

Diyagram 3

Larry Christiansen - Anatoly Karpov

Wijk aan Zee, 1993

Sıra siyahta.                    

Bu pozisyonda Karpov, 11…Fd6?? oynadı. Böylece zaten boşta (korumasız) olan h5 atına bir de d6’daki fil eklendi. Bir “çatal” hamlesi için son derece elverişli bir durum! Gerçekten de büyük usta (GM) Christiansen, fırsatı kaçırmadı 12. Vd1! hamlesiyle son noktayı koydu. Ya filini ya da atını vereceğini gören Karpov, oyunu sürdürmeyi gerek görmedi ve hemen terk etti. Bu düzeydeki oyuncular arasında oynanan bir oyunun bu kadar kısa sürmesi (burada yalnızca 12 hamle!) son derece nadirdir. Evet, satranç perisi Caissa, dikkatsiz hamleleri affetmiyor ve şampiyon ya da acemi ayırmaksızın hemen cezalandırıyor!

Şubat 2025'in Satranç Soruları

Ayın soruları elbette bazı ustaların hatalarına dair. Onların bu hataları yapmamak için nasıl oynamaları gerektiğini sizler bulacaksınız.

Diyagram 4

Frank Marshall - Jose Raul Capablanca

New York, 1909

Sıra beyazda, nasıl oynamalı?

Bu konumda Marshall, 45. Vb5 oynadı ve yenildi. Hâlbuki çok da karmaşık olmayan bir hamle dizisiyle oyunu kazanabilirdi. Peki nasıl?

Diyagram 5

Emmanuel Schiffers - Mikhail Chigorin

Saint-Petersburg, 1897

Sıra siyahta, nasıl oynamalı?

Bu oyunda siyahlarla oynayan Chigorin, hafif bir alete karşılık vezir vermiş, buna karşılık rakip, şaha karşı şiddetli bir hücum şansı elde etmişti. Ancak Diyagram 5’teki pozisyonda kendi şahı ile ilgili kaygıları ağır bastı ve 24…b6 oynadı. Oyunun devamında ise beraberlikten başka bir şey elde edemedi. Hâlbuki rakibine nefes bile aldırmayan bir kombinezonla oyunu kazanabilirdi. Sizden Chigorin’in göremediği bu devam yolunu bulmanızı istiyoruz.

Diyagram 6

Walter Henneberger - Ossip Bernstein

Zürih, 1934

Sıra beyazda, nasıl oynamalı?

Henneberger, burada şık 28. Vg4 hamlesini oynayarak vezirini sundu. Şimdi vezir alınamaz çünkü 28…Kxg4 2. Kc8+ Vd8 3. Kxd8+ Kg8 4. Fg7# var. Ancak tehlikeyi gören Bernstein, 28…Fxf5 oynadı ve oyun beraberlikle bitti. Henneberger, 28. Vg4 yerine başka bir devam yoluyla oyunu kazanabilirdi. Peki nasıl?

Ocak 2025'te Sorulan Satranç Problemlerinin Çözümleri

Sizlere geçen yazıda Sekizinci Gençlik Satranç Kompozisyonu Yarışması’nda dereceye giren problemlerden örnekler sunmuş ve ayın problemleri olarak da A kategorisinde yarışarak ikincilik ve üçüncülük kazanan iki problem sormuştuk. Bir problemin A kategorisinde yarışabilmesi için iki hamlelik olması, pozisyonda yan yana duran üç piyonun yer alması, siyah şahın, piyonların durduğu yataydan en az üç yatay daha aşağıda durması ve çözümde bu piyonlardan her birinin en az bir hamle yapması (yani toplamda en az üç) gerekiyordu.

Şimdi bunların çözümlerini veriyoruz:

Diyagram 7

İlya Serafimoviç

Sekizinci Gençlik Satranç Kompozisyon Yarışması A Kategorisi, 2024

İkincilik

Beyaz oynar ve iki hamlede mat eder.

Çözüm:

1.    Fxc6! (tehdit 2. Ke4#)

a)    1…f5 2. Kc3#;

b)    1…e5 2. Af5#;

c)    1…d5 2. Vg3#;

d)    1…Fxc6 2. Vb3#.

Bu problemin ilginç yönü, deneme hamleleri. Aslında d4’teki filin yapabileceği diğer hamleler de aynı tehdidi oluşturur (2. Ke4#). Ama bunlar neden başarısız olur? Bunlara da bakalım: 1. Fd3? f5! (2. Kc3?); 1. Ff5? e5! (2. Af5?); 1. Ff3? d5! (2. Vg3?).

Diyagram 8

Ural Hasanov

Sekizinci Gençlik Satranç Kompozisyon Yarışması A Kategorisi, 2024

Üçüncülük

Beyaz oynar ve iki hamlede mat eder.

Çözüm:

1.    Ab4! (zugzwang)

a)    1…d5 2. Kxe6#;

b)    1…e5 2. Ad5#;

c)    1…f5 2. Fd4#;

d)    1…g5 2. 2. Ke4#

e)    1…Kb3 2. Axc2#;

f)    1…Fb3 2. Kxc3#;

g)    1…Kg3 2. Ve1#;

h)    1…Fg3 2. Vf3#

i)    1…Ff2 2. Vd3#

Ural Khasanov, yarışma şartında istenenden daha fazlasını başarmış: Üç değil de dört siyah piyonu yan yana yerleştirmiş ve bunların her birinin tematik hamle yapmasını sağlamış (a-d varyantları). Hepsi bu değil! İki çift Grimshaw kesişimi de var: e-h varyantları. Son varyantta ise (i varyantı) beyaz vezir, filin f2’yi bloke etmesinden yararlanarak mat ediyor, bu da probleme ayrı bir zenginlik katıyor. Sanki sıralamada daha yukarıda yer alması gereken bir problem gibi!