Kadınlar ve erkekler aynı hastalıkları farklı şekillerde yaşayabiliyor, ancak bu farkın nedeni yalnızca genetik değil. Yeni bir araştırma, protein düzeylerinden yaşam koşullarına, hormonlardan çevresel etkilere kadar pek çok unsurun bu ayrımı şekillendirdiğini ortaya koyuyor.
Sonuçları New England Journal of Medicine’da yayımlanan araştırmada bilim insanları, yaşa bağlı maküler dejenerasyon (AMD) nedeniyle görme yeteneklerini kaybetmiş hastalara yeniden görme yeteneği kazandıran bir göz implantı geliştirdi.
Bilim ve Teknik Düşünme Kulesi köşesinde Aralık 2025'te yayımlanan Kropki ödüllü sorusunu çözenler arasından çekilişle belirlenecek 10 kişiye TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları tarafından yayımlanan Mucit Laboratuvarı kitabı hediye edilecek.
Günümüzden yaklaşık 100 yıl önce, fosil koleksiyoncusu Charles Sternberg, ABD’nin Wyoming eyaletindeki Lance Formasyonu'nun kum taşı kayaçlarında ördek gagalı bir Edmontosaurus annectens dinozorunun iskeletini keşfetti.
İş bulma süreçlerinde kullanılan yeni bir modelde iş bulma sürecinde aracılık veya eğitim desteği sunan firmalar aday işe yerleştirildikten sonra birkaç ay boyunca maaşının belirli bir yüzdesini hizmet bedeli olarak alıyor.
Bir grup gök bilimci Fermi Gama Işını Uzay Teleskobu tarafından tespit edilen bir gama ışını parlamasına bir yıldızın içine düşen bir kara deliğin yol açtığını ileri sürdü.
Avusturya’daki Leoben Üniversitesinden Stefan Pogatscher ve ekibi, hurda araçları otomotiv endüstrisinde kullanılabilecek döküm alaşımlarına dönüştürmek için yeni bir çözüm öneriyor.
Naeblys/iStock
Uluslararası bir araştırma grubu beynin damar sistemini iyileştirerek Alzheimer hastalığını tedavi eden bir yöntem geliştirdi. Fareler üzerinde yapılan ilk testler başarılı oldu.
İnsan bedeninde tüketilen enerjinin yaklaşık %20’sini beyin harcar. Hatta çocuklarda bu oran %60’a kadar çıkar. Bu kadar yüksek miktarda enerjinin beyne aktarılması aşırı derecede yoğun bir damar sistemi sayesinde mümkün olur. Beyindeki her bir sinir hücresi ayrı bir kılcal damarla beslenir. Beynin sağlıklı olması için yaklaşık bir milyar kılcal damarın görevlerini iyi bir biçimde yerine getirmesi gerekir.
Beyindeki damar ağı sadece beyni beslemekle kalmaz aynı zamanda beyinde ortaya çıkan zararlı “atık proteinleri” beyinden uzaklaştırır. Bu zararlı atık proteinlerin en önemlilerinden biri de Alzheimer hastalığına sebep olan amiloid-beta (Αβ) proteinleridir. Sinir hücrelerinde Αβ proteinlerinin birikmesi durumunda Alzheimer belirtileri ortaya çıkmaya başlar. Sıradan koşullar altında LRP1 proteinleri Αβ moleküllerine bağlanır ve kan-beyin bariyerini (sinir hücreleri ile kan dolaşımını ayıran bariyer) aşarak kan dolaşımına karışmalarını sağlar. Ancak bu sistem çok hassas bir denge üzerine kuruludur. LRP1 proteinleri çok sayıda Αβ molekülüne çok güçlü bir biçimde bağlandığında taşıma sistemi tıkanır. LRP1 proteinleri Αβ proteinlerine çok zayıf bir biçimde bağlandığında ise Αβ proteinlerinin kan dolaşımına aktarımı yeterli düzeyde olmaz. Her iki durumda da sinir hücrelerinde Αβ proteinleri birikmeye başlar.
İspanya, Çin ve İngiltere’den araştırmacıların oluşturduğu uluslararası bir araştırma grubu Alzheimer tedavisi için nanoteknolojik bir ilaç geliştirdi. Araştırmacıların tasarlayıp ürettiği nanoparçacıklar LRP1 proteinlerini taklit ederek sinir hücrelerindeki Αβ proteinlerini temizliyor. Sinir hücrelerinde birikmiş Αβ proteinlerinin kan dolaşımına aktarılmasıyla Alzheimer belirtileri azalıyor, beyin yeniden sağlıklı hâle geliyor.
Araştırmacılar geliştirdikleri tedavi yöntemini, genleri aşırı miktarda Αβ proteini üretmek için değiştirilmiş, Alzheimer belirtileri gösteren fareler üzerinde test etti. Nanoparçacıkların enjekte edilmesinden sadece 1 saat sonra deney hayvanlarının beyinlerindeki Αβ miktarının %50-60 oranında azaldığı tespit edildi.
Araştırmacılar tedavinin ne ölçüde başarılı olduğunu aylar süren davranış ve hafıza testleriyle de değerlendirdi. Tedavinin başarılı sonuçlar verdiği görüldü. Örneğin testlerin birinde Alzheimer belirtileri gösteren 12 aylık (insan yaşıyla altmış yaşında) bir fareye nanoparçacıklar enjekte edildi ve altı ay sonra (insan yaşıyla doksan yaşında) 18 aylık farenin davranışlarının sağlıklı bir fareninki gibi olduğu görüldü.
Araştırmacılar tedavinin uzun vadeli etkilerini beynin damar yapısını iyileştirmesine bağlıyor. Aβ molekülleri temizlendiğinde beyindeki damar sistemi yeniden işlevsel hâle geliyor. Böylece hem Aβ proteinleri hem de diğer zararlı maddeler yeniden doğal yollarla temizlenmeye başlıyor ve tüm sistem tekrar sağlıklı bir şekilde çalışmaya başlıyor.
Detaylı bilgiye Dr. Junyang Chen ve arkadaşlarının Signal Transduction and Targeted Therapy’de yayımladıkları makaleden ulaşabilirsiniz. n
Kaynaklar:
TÜBİTAK Remzi Oğuz Arık Mahallesi Tunus Cad. No: 80 06540 Kavaklıdere Çankaya/ANKARA
E-Posta: bteknik@tubitak.gov.tr
yayinlar.tubitak.gov.tr
E-Posta: abone@tubitak.gov.tr
