Fizik
yasalarının gerçekten de, uzayda öteleme ve döndürme işlemleri sonucunda aynı
kalması beklenir. Bunun nedeni; fizik yasalarını ilgilendirdiği kadarıyla, uzayın
her yerde aynı (yani homojen ya da tekdüze) ve her yönde aynı, yani "izotropik"
olduğu varsayımı. Bir de tabii, fizik yasalarının her zaman aynı olup olmadığı,
yani zamanla değişip değişmediği sorusu var. Bu sorunun yanıtı da, 'bilebildiğimiz
kadarıyla evet.' Çünkü A noktasında yapmış olduğumuz deneyi, belli bir ?t süresi
geçtikten sonra; aynı başlangıç koşullarıyla başlayarak ve aynı çevre koşulları
altında tekrarlayacak olursak, aynı sonuçları elde etmemiz beklenir. Yani fizik
yasalarının, bir bakıma 'zaman üzerinde öteleme' işlemi altında da değişmemesi
gerekiyor. Hem zaten relativite kuramına göre zaman, içinde yaşadığımız uzay-zamanın
dördüncü boyutunu oluşturduğuna göre; fizik yasalarının uzay boyutlarındaki öteleme
işlemleri altında gösterdiği bu simetrinin, zaman boyutu için de geçerli olması
şaşırtıcı olmasa gerek.
Sanırım hepimize önsezisel olarak doğal görünen fizik
yasalarıyla ilgili bu değişmezlik ilkelerine, bir başka deyişle; 'uzayda öteleme,
dönme ve zamanda öteleme' simetrileri deniyor. Fizik yasalarının sağlaması gereken
bir diğer simetri, relativite kuramının temelini oluşturan 'Lorentz değişmezliği.'
Bu simetri kuralına göre, fizik yasalarının, birbirine göre sabit hızla seyahat
eden referans sistemlerinin hepsinde aynı olması, aynı şekilde çalışması gerekiyor.
Sınanması için, bir deneyi yerde, ikincisini sabit hızla hareket eden bir araçta
yapıp, sonuçların aynı olup olmadığına bakmak yeterli. Halbuki, birbirine göre
ivmelenen sistemler için böyle bir simetri yok. Böyle iki sistemde yasalar farklı
çalışacağından, bazı deneyler yapmak suretiyle, içinde bulunduğumuz sistemin hangi
ivmeyle hız kazanmakta olduğunu belirlemek mümkün. Fakat, sabit hızla hareket
eden bir sistemin hızını, hangi fizik olayına başvurur veya hangi deneyi yaparsak
yapalım, belirlemek mümkün değil. Bu ve yukarıda sözü edilen simetrilerin 'herhangi
bir deney,' dolayısıyla her deney için geçerli olması gerekiyor. Şimdiye kadar
yapılmış olan deneyler ve kaydedilmiş gözlemler çerçevesinde bildiğimiz kadarıyla,
durum gerçekten de böyle. Bir sonraki simetri biraz daha karışık: Zamanın tersinmesi
altında simetri...