Yıldırım Çarpmasından Fayda Sağlayan Ağaç Türü

Evan Gora / Cary Institute of Ecosystem Studies

Bilimsel çalışmalar, tropik bir ağaç türünün yıldırım çarpmalarını çok az hasarla atlattığını ve hatta yıldırım çarpmalarından fayda sağlayarak ömrünü uzattığını gösteriyor.

Yıldırım düşmesi genel olarak bir ağacın önemli hasar almasına hatta ölmesine yol açar. Ancak bilimsel araştırmalar, Orta ve Güney Amerika’ya özgü Dipteryx oleifera türü ağaçların yıldırım çarpmalarından fayda sağladığını gösteriyor. Yüksekliği 50 metreye kadar ulaşan bu dev ağaçların görünümü de paratonerleri andırıyor.

Dipteryx oleifera türü bir ağacın 2019’daki yıldırım çarpmasının ardından (solda) ve iki yıl sonra (sağda) çekilmiş fotoğrafları. Fotoğraflarda tropik ağacın (ortada) yıldırım çarpmasını önemli bir hasar almadan atlattığı görülüyor. Ayrıca iki görüntü karşılaştırıldığında yıldırım çarpmasından sonra ağacın etrafındaki diğer ağaçların ve ağacın üzerinde yaşayan asalak sarmaşıkların büyük oranda yok olduğu, böylece yıldırım çarpan ağacın daha fazla besin, su ve ışığa erişebildiği görülüyor.

New York’taki Cary Ekosistem Çalışmaları Enstitüsünden Evan Gora ve arkadaşları, Panama’daki yağmur ormanlarında bulunan 93 ağacı, üzerlerine yıldırım düşmesini takip eden birkaç yıl boyunca gözlemledi. Bu ağaçların 9 tanesi Hint bademi olarak da bilinen Dipteryx oleifera türüydü. Sonuçta Hint bademi dışındaki türlerin %64’ünün iki sene içinde öldüğü tespit edildi. Hint bademi ağaçlarının ise yıldırım çarpmasından fayda sağladığı anlaşıldı: Su ve besinlere ulaşmak için Hint bademi ağaçlarıyla yarışan civardaki diğer ağaçların Hint bademi ağacına çarptıktan sonra etrafa yayılan yıldırım nedeniyle öldüğü tespit edildi. Böylece yıldırım çarpan ağaçlar daha fazla su ve besine ulaşma olanağı yakaladı. Ayrıca yıldırım çarpmasının Hint bademi ağaçlarının üzerinde yaşayan asalak sarmaşıkların da büyük oranda yok olmasına yol açtığı görüldü. Güneş ışığına ulaşmak için ağaçlara tırmanan bu asalak sarmaşıkların azalmasıyla Hint bademi ağaçları daha fazla Güneş ışığı almaya başladı. Araştırmacıların bölgedeki yıldırım düşme sıklığı ve ağaçların sağ kalma oranları ile ilgili verileri kullanarak yaptığı hesaplar, bir Hint bademi ağacını 300 yıllık ömründe yaklaşık 5 kez yıldırım çarptığını gösteriyor. Ağaçların büyümesi ve çoğalması ile ilgili simülasyonlara göre bu yıldırım çarpmaları olmadan Hint bademi ağaçlarının bu kadar uzun yaşaması mümkün değil.

Kaynaklar:

• https://www.scientificamerican.com/article/why-these-tropical-trees-love-a-lightning-strike/
• Gora, E. M., ve ark., "How some tropical trees benefit from being struck by lightning: evidence for Dipteryx oleifera and other large-statured trees", New Phytologist, Cilt 264, s. 1554-1566, 2025.