Glüten; buğday, arpa ve çavdarda bulunan, hamura esneklik ve kabarma gücü kazandıran bir protein. Ancak bazı insanlar için glüten yalnızca yiyeceklerle ilgili bir bileşen değil, sağlık sorunlarının da tetikleyicisi. Peki glüten gerçekten herkes için zararlı mı yoksa bu sadece gereksiz bir korku mu? Bilim dünyası bu sorunun cevabını hâlâ arıyor.
Fârâbî, Doğu ve Batı toplumlarına bilimin ve felsefenin evrensel değerini yeniden hatırlatmış ve bu yüzden düşünce tarihine Aristoteles’ten sonra Muallim-i Sânî yani İkinci Bilge olarak geçmeyi başarmıştır.
Her boş vaktinizde telefonunuzu alıp aynı uygulamalara mı tıklıyorsunuz? Peki bunu gerçekten farkında olarak mı yoksa otomatik bir şekilde mi yapıyorsunuz?
Meksika’nın Chihuahua eyaletinde bulunan Naica maden sahasındaki Dev Kristal Mağarası, en büyüğü 11,40 metre uzunluğunda olan devasa kristalleriyle ünlüdür.
İtalya’da, Pompeii yakınlarındaki Paestum antik kentinde 1954’te toprak altından çıkarılan ve MÖ 520 dolaylarına tarihlenen bronz kapların içindeki gizemli maddenin bal olduğu modern kimyasal analiz teknikleri sayesinde ortaya çıkarıldı.
Şili’deki Cerro Pachón Dağı’nın zirvesinde bulunan Rubin Gözlemevi 2025 yılının haziran ayında ilk ışığını aldı. Çok geniş görüş alanı, son derece hassas ve yüksek çözünürlükteki kamerası ve veri toplama hızı bu teleskobu benzersiz kılan bazı özellikleri.
Japonya’daki RIKEN araştırma merkezinden bilim insanları, kullanım sırasında dayanıklılığını koruyan ancak deniz suyunda saatler içinde parçalanabilen yeni bir plastik türü geliştirdi.
Yapay zekâ sistemlerinin telif hakkıyla korunan eserler kullanılarak eğitilmesi durumunda telif sahiplerinden izin alınmasına gerek olup olmadığıyla ilgili telif yasalarında belirsizlikler bulunuyor. Bu konuda açılan davaların mahkeme süreçleri devam ediyor. 2023’ten itibaren sanatçılar, yazarlar ve yayıncılar Alphabet, Meta ve OpenAI gibi büyük dil modelleri geliştiren şirketlere karşı yasal işlem başlattı.
Geçen yıl müzik endüstrisinin en büyük şirketlerinden bazıları, yapay zekâ teknolojileri kullanarak müzik parçaları üreten Suno ve Udio uygulamalarını dava etti. Disney ve Universal ise yapay zekâya dayalı görsel platformu Midjourney’ye telif ihlali davası açtı. Bu prodüksiyon şirketleri, modellerini yetkisiz kopyalarla eğiten Midjourney’nin, kullanıcılar özellikle talep etmese de Spider Man gibi tescilli karakterlere ait görseller ürettiğini iddia ediyor. 2024’te 300 milyon dolar gelir açıklayan şirketten, telif hakkı ihlal edilen her görsel için 150 bin dolara varan tazminat isteniyor.
Bir davada, yapay zekâ destekli hukuki araştırma servisi Ross Intelligence’ın modellerini, hukuki kararları ve bu kararların analizlerini dijital veri tabanlarında ücretli olarak sunan Thomson Reuters şirketi tarafından üretilen içerikler ile eğitmesinin adil kullanım hakkı sayılamayacağına hükmedildi. Gerekçe olarak, yapay zekâ modelinin Thomson Reuters’ın ürünleriyle benzer amaçla kullanılabilecek içerikler üretmesi nedeniyle şirketin satışlarına zarar verebilecek olması gösterildi. Adil kullanım hakkı, telif haklarıyla korunan bir eserin belirli koşullar altında telif sahibinden izin istenmeksizin sınırlı şekilde kullanılmasına olanak tanıyan ilkedir.
Başka bir davada yapay zekâ destekli kişisel asistan Claude AI’ın geliştiricisi Anthropic’in telif hakkıyla korunan kitapları, modellerini eğitmek için kullanmasının adil kullanım kapsamında olduğuna karar verildi. Karar, büyük dil modellerinin telif hakkıyla korunan metinlerle eğitilebilmesinin yasal olduğuna dair emsal oluşturuyor. Gerekçede, sisteminin binlerce yazılı eserden bilgi toplayarak kendi metinlerini üretmesinin kopyalama değil özgün içerikler ortaya koyması nedeniyle dönüştürücü olarak nitelenebileceğini belirtildi. Böylece yasalara uygun şekilde erişilen verilerin, yapay zekâ modellerinin eğitiminde kullanmasının önü açılmış oldu.
Kaynaklar:
TÜBİTAK Remzi Oğuz Arık Mahallesi Tunus Cad. No: 80 06540 Kavaklıdere Çankaya/ANKARA
E-Posta: bteknik@tubitak.gov.tr
yayinlar.tubitak.gov.tr
E-Posta: abone@tubitak.gov.tr
