Glüten; buğday, arpa ve çavdarda bulunan, hamura esneklik ve kabarma gücü kazandıran bir protein. Ancak bazı insanlar için glüten yalnızca yiyeceklerle ilgili bir bileşen değil, sağlık sorunlarının da tetikleyicisi. Peki glüten gerçekten herkes için zararlı mı yoksa bu sadece gereksiz bir korku mu? Bilim dünyası bu sorunun cevabını hâlâ arıyor.
Fârâbî, Doğu ve Batı toplumlarına bilimin ve felsefenin evrensel değerini yeniden hatırlatmış ve bu yüzden düşünce tarihine Aristoteles’ten sonra Muallim-i Sânî yani İkinci Bilge olarak geçmeyi başarmıştır.
Her boş vaktinizde telefonunuzu alıp aynı uygulamalara mı tıklıyorsunuz? Peki bunu gerçekten farkında olarak mı yoksa otomatik bir şekilde mi yapıyorsunuz?
Meksika’nın Chihuahua eyaletinde bulunan Naica maden sahasındaki Dev Kristal Mağarası, en büyüğü 11,40 metre uzunluğunda olan devasa kristalleriyle ünlüdür.
İtalya’da, Pompeii yakınlarındaki Paestum antik kentinde 1954’te toprak altından çıkarılan ve MÖ 520 dolaylarına tarihlenen bronz kapların içindeki gizemli maddenin bal olduğu modern kimyasal analiz teknikleri sayesinde ortaya çıkarıldı.
Şili’deki Cerro Pachón Dağı’nın zirvesinde bulunan Rubin Gözlemevi 2025 yılının haziran ayında ilk ışığını aldı. Çok geniş görüş alanı, son derece hassas ve yüksek çözünürlükteki kamerası ve veri toplama hızı bu teleskobu benzersiz kılan bazı özellikleri.
Japonya’daki RIKEN araştırma merkezinden bilim insanları, kullanım sırasında dayanıklılığını koruyan ancak deniz suyunda saatler içinde parçalanabilen yeni bir plastik türü geliştirdi.
thomaslenne/iStock
Eylül ayının en önemli gök olaylarından biri, tam Ay tutulması. 7 Eylül’de gerçekleşen tutulma ülkemizden de izlenebiliyor. Eylül ayı Satürn gözlemi için eşsiz fırsatlar sunuyor. Venüs ise Aslan Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Regulus ile çok yakın görülebiliyor.
7 Eylül’de tam Ay tutulması gerçekleşiyor. Asya kıtasının tamamı, Afrika ve Avrupa kıtaların bir kısmından görülebilen tutulma ülkemizden de izlenebiliyor. Tutulma, Ay’ın Türkiye saati ile 18.28’de Dünya’nın yarı gölgesine girmesi ile başlıyor. Tam tutulma ise 20.30 ile 21.52 saatleri arasında gerçekleşiyor. Ay’ın saat 23.55’te yarı gölgeden çıkmasıyla tutulma sonlanıyor.
Mars, eylül ayında Güneş’in batışından sonra ufkun hemen üzerinde görülebiliyor. Ayın başında gün batımında ufkun yaklaşık 10 derece üzerinde olan Mars, ilerleyen günlerde alçalmaya devam ediyor ve görülebileceği süre kısalıyor. 12 Eylül akşamı Mars’ı ve Başak Takımyıldızı’nın
en parlak yıldızı Spika’yı batı yönünde ufkun üzerinde birbirine yakın görebilirsiniz. Mars, 24 Eylül akşamı hilal şeklindeki Ay ile yakın görünümde. Ancak Ay, gün batımından kısa süre sonra ufuktan battığından ikiliyi gökyüzünde bir arada görmek çok zor.
Mars, 2026 yılının başında kavuşum konumundan geçecek. Yörünge hareketi sırasında Dünya’ya göre Güneş’in arkasından geçeceği bu konuma yaklaştığı süreçte Mars’ın gözlenebileceği süre giderek kısalıyor.
Satürn, eylül ayının ilk günlerinde Güneş’in batışından yaklaşık bir saat sonra doğu yönünde ufuktan doğuyor. Ayın ilerleyen günlerinde daha erken saatlerde doğmaya başlayan Satürn, şafak vakti Güneş’in aydınlığında kayboluncaya kadar gökyüzünde görülebiliyor. Ayın başında Balıklar Takımyıldızı’nda bulunan Satürn, batıya doğru hareket ederek ayın son gününde Kova Takımyıldızı’na geçiyor.
8 Eylül’de Satürn ve dolunay evresinden bir gün önce ayrılmış olan Ay birbirine yakın görülebiliyor. 21 Eylül’de karşı konuma gelen Satürn, bu konumdayken yörünge hareketi sırasında Güneş’e göre Dünya’nın arkasından geçiyor. Satürn, bu tarihte aynı zamanda Dünya’ya en yakın konuma geliyor. Bu nedenle eylül ayında Satürn’ü yılın diğer zamanlarına göre gökyüzünde daha parlak ve büyük görebilirsiniz.
Jüpiter, eylül ayının başında gece yarısından yaklaşık iki saat sonra kuzeydoğu-doğu yönünde ufkun üzerinden doğuyor ve ilerleyen günlerde daha erken doğmaya başlıyor. Jüpiter, 16 Eylül’de hilal şeklideki Ay ile birlikte İkizler Takımyıldızı’nda görülebiliyor.
Bir dürbün ya da küçük bir teleskobunuz varsa 29 Eylül’de Jüpiter’in dört büyük uydusundan Io ve Ganymede’i gezegen yuvarlağının önünden geçerken görebilirsiniz. Bu tarihte saat 02.30 civarında ilk olarak Ganymede'in geçişi başlıyor. Yaklaşık olarak aynı dakikalarda Io’nun gölgesi Jüpiter’in üzerine düşüyor. Yaklaşık bir saat sonra ise Io, gezegenin önünden geçmeye başlıyor. Ganymede ve Io saat 06.00 civarı geçişlerini tamamlıyor.
Eylül ayının başında Güneş’ten yaklaşık iki buçuk saat önce doğan Venüs, gün doğumundan önce gökyüzünde görülebiliyor. Ayın ilerleyen günlerinde Venüs’ün parlak görünen kısmının oranı artarken gezegen yuvarlağının büyüklüğü azalıyor.
Ayın başında Yengeç Takımyıldızı’nda olan Venüs, 10 Eylül’den sonra Aslan Takımyıldızı’na geçiyor. İlerleyen günlerde gökyüzünde doğuya doğru hareket etmeye devam eden Venüs, 19 Eylül’de Aslan Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Regulus ve hilal şeklindeki Ay ile birbirine yakın görülebiliyor.
Merkür, eylül ayının ilk günlerinde Güneş’in doğuşundan önce çok kısa süreler görülebiliyor. 13 Eylül’de üst kavuşum noktasından geçmeye hazırlanan Merkür, bu süreçte Güneş’le aralarındaki açısal mesafe çok küçük olduğundan birkaç hafta boyunca görülemiyor.
21 Eylül’de parçalı Güneş tutulması gerçekleşiyor. Pasifik Okyanusu’nun güneyi ve Antarktika’dan görülebilen tutulma Türkiye’den izlenemiyor.
Sonbahar ekinoksu 22 Eylül’de gerçekleşiyor. Kuzey yarım küre için sonbahar mevsiminin başlangıcı olarak kabul edilen bu tarihte Güneş ışınları Ekvator’a dik açıyla gelir. Güneş bu anda kuzey yarım küreyi ve güney yarım küreyi eşit miktarda aydınlatır.
Ay, 7 Eylül'de dolunay, 14 Eylül'de son dördün, 21 Eylül'de yeni ay ve 30 Eylül'de ilk dördün evresinde.
Devamını okumak için TÜBİTAK Yayınlar web sitesini ziyaret ederek abone olabilirsiniz.
TÜBİTAK Remzi Oğuz Arık Mahallesi Tunus Cad. No: 80 06540 Kavaklıdere Çankaya/ANKARA
E-Posta: bteknik@tubitak.gov.tr
yayinlar.tubitak.gov.tr
E-Posta: abone@tubitak.gov.tr
